De provincie streeft naar een financieel gezonde huishouding. Dit is van belang voor de rechtmatigheid van het provinciale handelen en voor de maatschappelijke legitimiteit van de provincie. De provincie werkt immers direct dan wel indirect (via het Rijk) met belastinggeld van burgers en bedrijven.

Een financieel gezonde huishouding komt in de eerste plaats tot uitdrukking in een sluitende begroting, waarin baten en lasten meerjarig met elkaar in evenwicht zijn. In de tweede plaats moet de provincie beschikken over voldoende weerstandscapaciteit. Deze is nodig om financiële consequenties van (niet-begrote) risico’s op te kunnen vangen.

De provincie streeft naar een belastingdruk die past bij het provinciale voorzieningenniveau. De opcenten op de Motorrijtuigenbelasting is veruit de belangrijkste belastingheffing van de provincie. Provinciale Staten stellen jaarlijks het opcententarief vast. Dit tarief is gebonden aan een wettelijk maximum, dat jaarlijks door het Rijk (op basis van de inflatieontwikkelingen) wordt aangepast.

Voor de energietransitie streven we naar het afbouwen van fossiele energiebronnen en het realiseren van een CO2-neutrale energievoorziening. Het doel is om uiterlijk in 2050 een CO2-uitstootvermindering van 100% te bereiken ten opzichte van 1990, met een tussendoel van 55% in 2030, zoals vastgesteld in het Europese Klimaatakkoord en de Greendeal. Nederland heeft deze doelen vastgelegd in de Klimaatwet en werkt aan verdere wettelijke ondersteuning.

Duurzame opwek elektriciteit

• We werken samen met onze RES-partners en houden ons aan de gemaakte afspraken om in 2030 6,3 tot 6,8 TWh voor Zuid-Holland te realiseren met grootschalige zon- en windenergie. Deze afspraken zijn gemaakt in 7 Zuid-Hollandse RES’en (Regionale Energiestrategieën) opgesteld en door Provinciale Staten, 51 gemeenteraden en 5 verenigde vergaderingen van waterschappen vastgesteld;
  • Om duurzame elektriciteit op te wekken stimuleren wij allereerst zonnepanelen op daken, bedrijventerreinen en bedrijfspanden. We stimuleren bedrijven en coöperaties om zonnepanelen te plaatsen volgens de zonneladder, waarbij we inzetten op meervoudig ruimtegebruik;
  • Voor windenergie willen we de zoekgebieden in de RES uitwerken naar concrete zoeklocaties en deze tot realisatie te brengen, desnoods met inzet van het provinciaal instrumentarium;
• We streven naar heldere en navolgbare besluitvormingsprocessen zodat inwoners en andere betrokkenen kunnen meepraten en meedenken over en meewerken aan de realisatie van de duurzame opwek elektriciteit.

Lokale initiatieven en eerlijke energietransitie  

• Wij streven naar een percentage van minimaal 50% lokaal eigendom van energieproductie in Zuid-Holland. Daarmee willen wij lokale betrokkenheid en eigenaarschap bij energieprojecten stimuleren en zorgen dat de omgeving meedeelt in de voordelen van energieproductie van eigen bodem. We verwachten dat dit ook bijdraagt aan de participatie bij en het draagvlak van energieprojecten.
• Wij zetten ons in om de energietransitie toegankelijker te maken voor doelgroepen die niet vanzelf meekomen en hard geraakt worden door de hoge energiekosten.

Warmtetransitie in de gebouwde omgeving en glastuinbouw

• De provincie streeft ernaar het gebruik van aardgas te verminderen door energiebesparing en door warmtebronnen in onze eigen provincie te benutten. Daarbij werken we aan de landelijke doelstellingen voor een klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2050 en een klimaatneutrale glastuinbouw in 2040. In lijn met het Klimaatakkoord verlagen we de CO2-uitstoot in 2030 met 40% ten opzichte van de actuele uitstoot.
• We willen het beleid van het Rijk en gemeenten verbinden op het gebied van de warmtetransitie.
• We versterken de gemeentelijke regierol voor de warmtetransitie en zorgen voor onderlinge verbinding tussen gemeenten.
• We versnellen bovenlokale warmtenetwerken en willen deze in publieke handen geven.
• We stimuleren innovaties op het terrein van lokale en regionale energieopslag.

Klimaatneutrale en circulaire industrie

• We leveren een bijdrage aan de nationale doelen om in 2030 50% minder primaire grondstoffen te gebruiken en in 2050 een volledig circulaire economie te realiseren; 
• Onze bijdrage richten wij specifiek op de Zuid-Hollandse industrie. Een groot deel van de nationale opgave ligt in de provincie Zuid-Holland en dan met name in het Haven Industrieel Complex (HIC) in Rotterdam: ruim 30 procent van alle industriële CO2-uitstoot in Nederland is afkomstig uit provincie Zuid-Holland. Om bovenstaande hoofddoelstellingen te bereiken, richt de provincie zich specifiek op een aantal sporen: 
  • We willen de efficiency en het nuttig en slimmer toepassen van reststromen (zoals warmte, stoom en CO2) stimuleren;  
  • We willen bijdragen aan het veranderen van het energiesysteem door fossiele energiebronnen geleidelijk te vervangen door duurzame energiebronnen en -dragers, zoals duurzaam opgewekte elektriciteit en groene waterstof;  
  • We willen bijdragen aan het stapsgewijs vervangen van fossiele grondstoffen vervangen door circulaire grondstoffen ten behoeve van chemie en industrie, Deze fossiele grondstoffen zullen vervangen worden door biomassa, recycling van kunststoffen en gebruik van CO2, in combinatie met elektrificatie en groene waterstof. 
  • We werken aan de ontwikkeling van een nieuwe internationaal sterke economische sector in Zuid-Holland die zich richt op de duurzame energie en energie-innovatie. Hierbij denken wij bijvoorbeeld aan de productie en herverwerking van zonnepanelen- en boilers, warmtepompen, batterijen en windmolens.  
• We stimuleren de Zuid-Hollandse industrie met het behalen van de voor de sector industrie vastgestelde NOx-emissiereductiedoel van 38% in 2030 ten opzichte van 2019. 

Duurzaam energiesysteem   

• De energie-infrastructuur is de slagader van het toekomstige duurzame energiesysteem. We willen een slim en efficiënt energiesysteem dat beschikbaar is voor maatschappelijke opgaven in Zuid-Holland.  
• We willen versnelling van de ontwikkeling en de ruimtelijke inpassing van elektriciteits-, groene waterstof- en warmtenetten.

Openbaar bestuur
De provincie Zuid-Holland wil de kwaliteit van het openbaar bestuur bevorderen met als doel een krachtig decentraal bestuur. Een krachtig decentraal bestuur is effectief en presterend, responsief en verbonden, robuust en integer, lerend en innoverend.  De provincie werkt aan de interbestuurlijke verhoudingen en oefent interbestuurlijk en financieel toezicht uit. Daarmee draagt zij bij aan het vormen en in stand houden van een krachtig decentraal bestuur. We stellen steeds meer vast dat de financiële positie van gemeenten onder druk staat. We merken dat de huidige instrumenten niet genoeg zijn om tijdig in te grijpen en daarmee financiële problemen bij de gemeenten te voorkomen. Vanuit financieel toezicht brengen we onze zorgen over aan het Rijk.

Weerbaarheid, integriteit en Bibob
Weerbaarheid tegen ondermijnende criminaliteit en integriteitsschendingen is een dringend maatschappelijk vraagstuk. De vermenging van boven- en onderwereld is een gevaar voor onze rechtstaat en vermindert het vertrouwen in de overheid. De provincie voorkomt misbruik van de provinciale faciliteiten door het uitvoeren van de Wet Bibob. Daarnaast ondersteunen we waar nodig de lokale aanpak van gemeenten en burgemeesters. We zien dat gemeenten in een aantal gevallen over beperkte kennis en inzet beschikken om de eigen weerbaarheid vorm te geven, waaronder Bibob-beleid. Over deze kwetsbaarheid maken we ons zorgen, omdat hierdoor de informatie- en kennispositie op een belangrijk maatschappelijk vraagstuk achterblijft. In de aanpak van ondermijning in het buitengebied leveren we maatwerk om weerbaarheid te vergroten.

Lobby en Europa
EU-subsidies zijn een belangrijke financieringsbron bij de realisatie van onze regionale opgaven. Wij blijven inzetten op de samenwerking met en ondersteuning van onze regionale partners in Zuid-Holland, om zo optimaal gebruik te blijven maken van EU-subsidiemogelijkheden.
Beleid en wetgeving vanuit de Europese Unie en het Rijk stellen in grote mate het kader vast waarbinnen wij de Zuid-Hollandse ambities op deze opgaven moeten realiseren. Om hier als provincie invloed op uit te blijven oefenen, blijven we inzetten op public affairs, zowel in Brussel als Den Haag. Bij elke lobby-inzet wegen we af of we meegaan in de IPO-brede lobby, of een eigen lobbytraject starten. Zo zorgen we op diverse niveaus voor een structurele, efficiënte en integrale lobby die nodig is om onze Zuid-Hollandse ambities te kunnen bereiken.

Omgevingswet
Integraal, digitaal, gebiedsgericht vormgegeven omgevingsbeleid is randvoorwaardelijk voor een effectieve uitvoering van de provinciale opgaven. Om dit te bereiken ondersteunen we de beleidsopgaven op beleidsontwikkeling, participatie, digitalisering, monitoring, evaluaties en bij de uitvoering van dit beleid.

Via het programma Kennis Zuid-Holland organiseren we een continu proces van gezamenlijke programmering en afstemming van strategische kennisactiviteiten. Die activiteiten omvatten onder meer de uitvoering van onderzoeken en intensivering van de relatie met kennisinstellingen in onze provincie. Doorwerking van strategische kennis naar provinciale opgaven en beleid is hier een belangrijk onderdeel van. Zo ondersteunen we het beleid van de toekomst en een sterke samenleving.

Algemeen
We willen dat al onze inwoners een passende en betaalbare woning kunnen vinden en zich thuis voelen in hun omgeving en gemeenschap. Ons streven is daarom om tot en met 2030 voldoende woningen aan de woningvoorraad toe te voegen.
Dat is een forse opgave, die alleen gerealiseerd kan worden als het Rijk investeert in onder andere bereikbaarheid, financiën voor betaalbare en sociale woningen en voldoende middelen en menskracht. Voor ons heeft de vergroting van de sociale en betaalbare woning- en huurvoorraad daarbij prioriteit. We richten het bebouwd gebied zoveel mogelijk toekomstbestendig in. Dat wil zeggen onder andere klimaatadaptief, energieneutraal of -positief met aandacht voor planten en dieren en met ruimte voor groen en water. We concentreren onze verstedelijkingsopgave in bestaand stedelijk gebied. Wij willen dat iedereen in Zuid-Holland op een duurzame, snelle en makkelijke manier van huis naar werk, opleiding of vrijetijdsbesteding kan reizen. Of je nu met de fiets, het openbaar vervoer (ov), de auto, over het water, lopend of een combinatie daarvan naar je bestemming wil. Wij willen dat de kleine kernen per openbaar vervoer toegankelijk blijven. Er liggen grote kansen in de veranderingen op het gebied van mobiliteit, wonen, energie en werken. Die gaan we in samenhang oppakken om kansen te benutten. We werken samen aan een provincie waar je het leven kan vieren.

Sociale huurvoorraad
Meer dan de helft van de Zuid-Hollandse huishoudens komt in aanmerking voor een sociale huurwoning. Het huidige aanbod is ontoereikend om aan de vraag te voldoen. Er is een grotere voorraad betaalbare woningen nodig. We willen een inhaalslag in de bouw van deze woningen.

• We spraken af dat gemeenten toegroeien naar minimaal 30% sociale huurwoningen in de bestaande voorraad.
• We sluiten aan bij de landelijke afspraken dat minimaal 2 op de 3 nieuwe huizen in de categorie ‘betaalbaar’ vallen vanaf 1 januari 2025.
• 40% van de nieuwbouwwoningen moet sociaal zijn op regionale schaal, met name in de gemeenten die achterlopen bij de opgave om toe te groeien naar 30% sociale woningbouw in de bestaande voorraad.
• Wij willen dat een sociale huurwoning ook echt sociaal is en langdurig, minimaal 25 jaar vanaf de bouw, wordt ingezet als sociale huurwoning en wordt verhuurd via het woonruimteverdeelsysteem.

Versnellen van de bouw van betaalbare woningen
Het streven is om primair in bestaand stedelijk gebied, op locaties nabij HOV, woningen aan de woningvoorraad toe te voegen. Dit doen we o.a. door de toevoeging van flexwoningen en optoppen, aanplakken en uitplinten. Het vergroten van de voorraad sociale en betaalbare woningen heeft hierbij prioriteit. De nadruk ligt op de uitvoering van vastgestelde plannen en het vergroten van het aandeel betaalbaarheid.

We stimuleren toekomstbestendig bouwen en toekomstbestendige inrichting van de woon- en leefomgeving. Daarnaast pakken we de woningbouwopgave in samenhang met bijv. mobiliteit, werklocaties en energie op. We moeten slim met de schaars beschikbare ruimte omgegaan, dus met aandacht voor meervoudig ruimtegebruik in plaats en tijd en voor het realiseren van ‘15 minuten-stad’.

Rolneming
Als provincie nemen we onze rol in de verschillende afspraken en wettelijke taken die we krijgen of nog gaan krijgen. Dit is alleen haalbaar als andere partijen, waaronder het Rijk, hun bijdrage leveren. Gezien de grote en ingewikkelde opgave die voor ons ligt, zien we een belangrijke coördinerende, verbindende en regisserende rol voor onszelf.
We blijven inzetten op samenwerking in de regio. We helpen en ondersteunen regio’s bij de totstandkoming van regioafspraken. Als er geen regioafspraken komen of de resultaten van die afspraken uitblijven, grijpen we in.
Als de wet regie Volkshuisvesting wordt aangenomen krijgt de provincie meer wettelijke taken op het terrein van de woningbouw, volkshuisvesting en toezicht op de asielopvang. We blijven bij het Rijk beklemtonen dat de opgave uitvoerbaar en proportioneel moet zijn en dat er voldoende middelen moeten zijn om deze taak uit te kunnen voeren.
De provincie en gemeenten in Haaglanden en de MRDH werken verder aan het woon-werkakkoord om tot woningbouwafspraken te komen.

Woningbouwafspraken tot 2030
We houden als provincie vast aan een aantal al gemaakte afspraken, te weten:

• We bouwen voort op de 5 reeds gesloten woondeals met de regio’s, waarin we afspraken maakten met gemeenten, woningbouwcorporaties en andere relevante samenwerkingspartijen.
• We zoeken overeenstemming met alle betrokken partijen,. We kijken daarbij ook naar projectontwikkelaars, waterschappen en nutsbedrijven.

Doelgroepen
De provincie heeft beleid en instrumenten voor het stimuleren van huisvesting van arbeidsmigranten en de verdere ontwikkeling van flexwonen. Sinds 1 januari 2024 is de Huisvestingswet van kracht. In woon-zorgvisies wordt aandacht gegeven aan de huisvesting van verschillende aandachtgroepen.

• We willen per regio een gedragen beeld van de regionale opgave ouderenhuisvesting.
• In een regionale woonzorgvisie maken gemeenten onder andere afspraken over een eerlijke verdeling van de huisvesting van aandachtsgroepen en ouderen.
• Belangrijk is dat de gemeenten waar arbeidsmigranten werken, ook voldoende huisvesting voor hen realiseren. Daarnaast is het van belang dat werkgevers zich meer verantwoordelijk voelen voor de huisvesting, zonder dat het principe scheiding bed-baan wordt aangetast. We willen beter zicht hebben op de aantallen arbeidsmigranten en de ontwikkeling van dat aantal.
• We voldoen aan de wijziging van de Huisvestingswet per 1 januari 2024. De provincie heeft daarin een wettelijke adviesrol waarin GS binnen 6 weken een (verplicht) advies moeten geven aan college B&W bij een wijziging van de huisvestingsverordening.
• We hebben een wettelijke adviesrol met betrekking tot de proportionaliteit van een Wbmgp (Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek) -aanvraag door de minister.

Toekomstbestendig Bouwen (Beleidsprestatie 6-1-2)
Met het programma Toekomstbestendig bouwen dragen we bij aan de opschaling, snellere toepassing en meer integraliteit van toekomstbestendige woningbouw. Het gaat daarbij om de woning zelf en de directe leefomgeving.

De provincie wil een regio zijn waar mensen met plezier wonen, werken en recreëren in een aantrekkelijke, groene en gezonde omgeving. Samen met andere partijen werkt de provincie aan een gezonde, sociale en duurzame leefomgeving. De vitaliteit en kwaliteit van de leefomgeving staat echter onder druk door mogelijk conflicterende ruimteclaims op terreinen als woningbouw, economie, energie en klimaat.

In onze rol als gebiedsregisseur wegen we zorgvuldig af welke ontwikkelingen in welk landschap wenselijk zijn. We sturen op kwaliteit en maximaal maatschappelijke, toegevoegde waarde. We beschermen het landschap tegen ongewenste ontwikkelingen en gaan versnippering en onomkeerbare aantasting van het landschap tegen.
Dit doen we door wonen en werken zoveel mogelijk te laten plaatsvinden binnen het bestaande bebouwd gebied. Bovenregionale en regionale (centrum)voorzieningen concentreren we zoveel mogelijk in stedelijke centra en bij multimodale knooppunten voor hoogwaardig openbaar vervoer (HOV). Dit beleid draagt bij aan de vitaliteit en daarmee aan de kwaliteit van stedelijke agglomeraties en centra. We gaan creatief met onze schaarse ruimte om. Waar mogelijk clusteren of stapelen we functies. Nieuwe ontwikkelingen dragen bij aan het instandhouden, benutten, beleven, vernieuwen en versterken van bestaande gebiedskwaliteiten.
Met het beleid voor ruimtelijke kwaliteit stimuleren we dat initiatiefnemers zoveel mogelijk voortbouwen op de bestaande kwaliteiten, en daarmee op de identiteit, van Zuid-Holland. Dus sterker maken wat al sterk is.

Ondernemerschap

• De diversiteit van de Zuid-Hollandse economie is een kracht: van toonaangevende grote bedrijven, een breed mkb, overheden, kennis-, onderwijs-, cultuur- en zorginstellingen.
• Kruisbestuiving tussen al deze partijen en verschillende economische sectoren voedt innovatie. Wij zetten in op de ontwikkeling van een vruchtbaar kennis- en innovatie-ecosysteem bestaande uit specifieke locaties met een clustering van bedrijvigheid, onderzoek en onderwijs. Voorbeelden zijn de Leiden Bioscience Park, de Biotech Campus in Delft en de TU Delft Campus, NL Space Campus te Noordwijk, Maakfabriek in Dordrecht, Erasmus MC Campus, Campus Woudestein te Rotterdam en fieldlabs actief op de transities rond klimaat en energie.
• Wij ondersteunen planologisch de doorontwikkeling van de vers-logistiek, met name in de Dutch Freshport en Greenport Westland.
• We onderschrijven het economisch belang van de (glas)tuinbouw met onder andere sier-, bollenteelt en boomkwekerijen en blijven actief deelnemen in en de samenwerking bevorderen van de regionale greenports.
• De regionale ontwikkelingsmaatschappij InnovationQuarter (IQ) is een belangrijke uitvoeringsorganisatie voor Zuid-Holland bij innovatiestimulering en investeert onder meer in kansrijke start-ups en scale-ups. We zetten de activiteiten van IQ gerichter in op stimulering van de verduurzamingsopgave van onze economie; circulair, energie- en klimaatneutraal.

Brede welvaart en samenwerking

• Bij de versterking van onze economie en samenleving stellen we een breed welvaartperspectief centraal. Uiterlijk in 2025 stellen we een brede welvaartsagenda op die aansluit bij de landelijke monitoring. We wegen, sturen en rapporteren gelijktijdig op zowel economische doelen als op sociaal en cultureel gebied, de leefomgeving, gezondheid en onze democratie.
• Zuid-Holland kent enkele gebieden die over een langere periode relatief zwak scoren op diverse onderdelen van brede welvaart. Via een integrale, meerjarige aanpak kunnen we dit keren. Wij willen het potentieel van onze regio’s benutten. Wij werken samen met bewoners, bedrijven en onderwijsinstellingen aan regiodeals die gericht zijn op het sterker maken van specifieke gebieden en het concurrerend houden van sectoren.
• Wij verbinden de onderwijsinstellingen, het bedrijfsleven en de overheden (triple helix) en stimuleren samenwerking tussen deze partijen. We richten ons hierbij op het gehele onderwijsveld; van roc, naar hbo en universiteit. Een succesvol orgaan voor deze ‘triple helix’-samenwerking is de Economic Board Zuid-Holland (EBZ).

Digitalisering
Gebruik en beschikbaarheid van digitale technologie bepaalt onze concurrentiepositie en onze manier van werken. We bevorderen de digitalisering in het mkb en daarvoor zetten we de activiteiten voor IQ in. We zetten in op een open overheid. Bij dit alles borgen we veiligheid en privacy en beschermen we waardevolle data. Digitalisering wordt integraal onderdeel van onze economische programma’s, waarbij we oog houden voor de ethische dilemma’s die daarbij spelen. Zoals privacy, de behoefte aan persoonlijk contact en de digitale geletterdheid van onze inwoners.

Ruimte voor ondernemen
Bedrijventerreinen

• De ruimte voor bedrijventerreinen is schaars. Ondernemers bepalen mede onze concurrentiekracht, daarom blijven we ruimte bieden voor ondernemers. Bij het faciliteren van die ruimte geven we voorrang aan bedrijven die bijdragen aan de transitie naar een klimaatneutrale en/of circulaire economie en verbetering van het welzijn van de inwoners van Zuid-Holland.
• We zetten in op het beter benutten en duurzaam functioneren van bedrijventerreinen. We stimuleren meervoudig ruimtegebruik op bedrijventerreinen. Waar mogelijk passen we functiemenging toe en mengen we bedrijven met een lage milieucategorie met woningbouw.
• We zetten in op het behoud van voldoende ruimte voor bedrijven in hoge milieucategorieën, milieuzones en watergebonden bedrijven. We blijven woningbouwplannen van gemeenten toetsen op mogelijke conflicten met aanwezige bedrijven uit de hogere milieucategorieën.
• Bedrijventerreinen hebben een groot onbenut potentieel in energie, ruimte en klimaat. We stimuleren de verduurzaming van bedrijventerreinen door eigen duurzame opwekking en de realisatie van lokale warmtenetten. Ook kunnen deze terreinen bijdragen aan klimaatadaptatie, biodiversiteit en recreatie.
• Voor vestiging van bedrijven die werken met arbeidsmigranten verwachten we een menswaardig huisvestingsplan.

Kantoren

• Nieuwe kantorenontwikkelingen concentreren zich bij voorkeur op toplocaties (centrum Rotterdam en centrum Den Haag) en scienceparken. We verminderen het kantorenaanbod op minder kansrijke locaties en maken waar mogelijk de transformatie van leegstaande kantoren naar andere functies (wonen) mogelijk.
• De ontwikkeling naar een duurzame, digitale en inclusieve economie leidt tot andere eisen en wensen die we stellen aan werk- en woonlocaties. We komen - als uitwerking van het traject van de Ruimtelijke Puzzel - binnen 1 jaar met een ruimtelijk economische visie.

Detailhandel

• Het midden- en kleinbedrijf is een grote werkgever in onze provincie. Het zijn veelal familiebedrijven met een lange traditie in Zuid-Holland. Wij blijven het mkb ondersteunen met onze mkb-aanpak.
• Vitale, krachtige en aantrekkelijke stads- en dorpscentra zijn belangrijk voor de kwaliteit van het leven van onze inwoners. We blijven de detailhandelsstructuur versterken door deze kwalitatief te verbeteren en de bereikbaarheid te garanderen.

Human Capital
Onze ambitie is een beroepsbevolking die past bij de economie van de toekomst door her-, bij- en omscholing van 55.000 werknemers en flexwerkers. En door begeleiding naar toekomstbestendig werk van 10.000 mensen en voldoende stage- en werkplekken voor alle studenten. Dit zorgt ervoor dat onze bedrijven een banenmotor van belang kunnen blijven. We nemen hierbij niet de rol van de gemeenten over voor begeleiding van mensen naar werk.
Zuid-Holland wil een toonaangevende provincie zijn waar mensen met plezier wonen, werken en recreëren. Daartoe verbeteren wij de kwaliteit van de leefomgeving. Cultuur en erfgoed zijn daarin belangrijke factoren.

De kern van ons erfgoedbeleid blijft daarom het beschermen van ons erfgoed, waarmee wij werken aan een beter beleefbaar en benut erfgoed.
Bij het beschermen van erfgoed gaat het steeds om de betekenis van erfgoed voor onze omgeving, de bijdrage die het levert aan de ruimtelijke kwaliteit en identiteit van het landschap en de bijdrage aan de leefbaarheid. We zetten daarbij in op het behouden en versterken werelderfgoed en onze provinciale kroonjuwelen, het garanderen van windvang en zicht op historische windmolens en het in stand houden en verbeteren van de omgeving van landgoederen en kastelen of kasteelterreinen.

Wij stimuleren bovendien de restauratie en herbestemming van rijksmonumenten en het onderhoud van historische molens. En wij dragen bij aan de verbouwing en vernieuwing van het Prinsenhof in Delft.

Om ons erfgoed beter beleefbaar te maken, gaan we door met het ontwikkelen van de erfgoedlijnen in samenwerking met zo’n 350 in- en externe partners. Via deze erfgoedlijnen willen we de geschiedenis van Zuid-Holland beter in beeld brengen en beleefbaar maken, met specifieke aandacht voor de pijnlijke aspecten uit het verleden. Dit doen we vanuit diverse perspectieven.

De provincie zet zich in om de archeologische waarden in onze provincie te beschermen, te benutten en te beleven. Het gaat dan om bekende terreinen van provinciaal archeologisch belang en de bekende en in Unesco-verband vastgestelde waarden van de Romeinse Limes.

Cultuurparticipatie en - educatie brengt mensen bij elkaar, daagt uit en biedt nieuwe perspectieven. Dit is voor iedereen bereikbaar in Zuid-Holland. In het bijzonder voor jongeren die niet snel in aanraking komen met cultuur.

Openbare bibliotheken zijn belangrijke maatschappelijke instellingen. Iedereen in Zuid-Holland heeft toegang tot goed bereikbare en volwaardige bibliotheken, en is welkom zich te ontwikkelen en anderen te ontmoeten.

Algemeen (beleidsprestaties 4-1-1 t/m 4-1-7)
Gedeputeerde Staten hebben voor het jaar 2024 incidenteel € 13 mln extra toegekend als noodzakelijk minimumbudget om de provinciale taken op economisch gebied te kunnen uitvoeren. Voor de periode daarna is dit budget er vooralsnog niet. Er is vanaf 2025 structureel € 13 mln euro extra noodzakelijk om uitvoering van deze taken op minimumniveau te borgen. Dan wordt een jaarbudget van rond € 30 mln bereikt. Daarmee is er € 15 mln bezuinigd ten opzichte van de budgetten van de afgelopen periode (€ 45 mln). Dat komt neer op een bezuiniging van ongeveer 30%. Met de borging van dit extra bedrag van € 13 mln per jaar en de doorgevoerde rationalisering kan gesteld worden dat het domein economie de voorgenomen herbezinningsoperatie voor het eigen deel al heeft uitgevoerd.

Om de verschillende beleidsdoelen voor de ambitie te behalen, vertaalden we elk doel in een aantal beleidsprestaties. Er is in 2024 nog beperkt sprake van incidentele middelen (dit stopt in 2025 en 2026). Hierdoor is de achteruitgang nog niet de volledige € 15 mln maar al wel fors. In totaal komt het in 2024 neer op ongeveer € -10 mln.

Zuid-Holland wil een toonaangevende provincie zijn waar mensen met plezier wonen, werken en recreëren. Daartoe verbeteren wij de kwaliteit van de leefomgeving. Cultuur en erfgoed zijn daarin belangrijke factoren.

De kern van ons erfgoedbeleid blijft daarom het beschermen van ons erfgoed, waarmee wij werken aan een beter beleefbaar en benut erfgoed.
Bij het beschermen van erfgoed gaat het steeds om de betekenis van erfgoed voor onze omgeving, de bijdrage die het levert aan de ruimtelijke kwaliteit en identiteit van het landschap en de bijdrage aan de leefbaarheid. We zetten daarbij in op het behouden en versterken werelderfgoed en onze provinciale kroonjuwelen, het garanderen van windvang en zicht op historische windmolens en het instandhouden en verbeteren van de omgeving van landgoederen en kastelen of kasteelterreinen.

Wij stimuleren bovendien de restauratie en herbestemming van rijksmonumenten en het onderhoud van historische molens. En wij dragen bij aan de verbouwing en vernieuwing van Prinsenhof in Delft.

Om ons erfgoed beter beleefbaar te maken, gaan we door met het ontwikkelen van de erfgoedlijnen in samenwerking met zo’n 350 in- en externe partners. Via deze erfgoedlijnen willen we de geschiedenis van Zuid-Holland beter in beeld brengen en beleefbaar maken, met specifieke aandacht voor de pijnlijke aspecten uit het verleden. Dit doen we vanuit diverse perspectieven.

De provincie zet zich in om de archeologische waarden in onze provincie te beschermen, te benutten en te beleven. Het gaat dan om bekende terreinen van provinciaal archeologisch belang en de bekende en in Unesco-verband vastgestelde waarden van de Romeinse Limes.

Cultuurparticipatie en - educatie brengt mensen bij elkaar, daagt uit en biedt nieuwe perspectieven. Dit is voor iedereen bereikbaar in Zuid-Holland. In het bijzonder voor jongeren die niet snel in aanraking komen met cultuur.

Openbare bibliotheken zijn belangrijke maatschappelijke instellingen. Iedereen in Zuid-Holland heeft toegang tot goed bereikbare en volwaardige bibliotheken en is welkom zich te ontwikkelen en anderen te ontmoeten.

We willen werk maken van een gezonde en veilige leefomgeving en zo inwoners beschermen tegen negatieve invloeden, zoals luchtvervuiling, bodemverontreiniging, veiligheidsrisico’s en geluidsoverlast en deze waar mogelijk verminderen. Daartoe willen we de milieukwaliteit als integraal onderdeel van een goede en veilige leefomgeving verder versterken. Dit doen we door uitvoering te geven aan de programma’s Luchtkwaliteit, Geluidhinder en Externe Veiligheid en Bodem.

Zo werken we eraan de bodem en ondergrond optimaal te benutten, te beschermen en te beheren, zodat dit ertoe bijdraagt maatschappelijke vraagstukken op te lossen. Daarbij streven we ernaar dat er geen bodemverontreinigingen meer zijn die leiden tot onaanvaardbare humane, ecologische en verspreidingsrisico's.
Er vindt in Zuid-Holland veel transport van gevaarlijke stoffen plaats en er is een hoge concentratie van risicovolle activiteiten. Met het beleid voor externe veiligheid willen we de risico’s voor de fysieke leefomgeving die daardoor ontstaan, beperken.
Het milieubeleid richt zich erop minimaal de grenswaarden te behalen en zodoende een basisniveau op orde te houden. Voor luchtkwaliteit gaan we verder en streven we ernaar de advieswaarden van de WHO zoals geldend in 2019 in 2030 te behalen. In aansluiting bij de landelijke doelstelling streven wij naar een Zuid-Holland zonder Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) en potentieel Zeer Zorgwekkende Stoffen. Wij blijven een proactief beleid voeren op vermindering van deze stoffen binnen de juridische kaders.

Met vergunningverlening, toezicht en handhaving dragen we bij aan het behalen van deze doelen. De provincie is het bevoegde gezag voor de vergunningverlening, het toezicht en de handhaving (VTH-taken) bij een groot aantal bedrijven en activiteiten in Zuid-Holland. De uitvoering van deze provinciale taken gebeurt door 5 Zuid-Hollandse omgevingsdiensten. Wij blijven inzetten op kwalitatief hoogwaardige taakuitvoering van milieu- en groene taken door de omgevingsdiensten. Deze diensten leveren een belangrijke bijdrage aan de verduurzaming van economie en een gezonde en veilige leefomgeving voor onze inwoners.

Bij bevordering van de gezonde leefomgeving zal de provincie per opgave bepalen welke provinciale rol daarbij het beste past.

De provincie wil dat mensen meer naar buiten gaan om te ontspannen, bewegen of sporten. De provincie zet daarom, samen met partners, in op een goed netwerk van gebieden, voorzieningen en bestemmingen voor sport en recreatie. Ook stimuleert de provincie activiteiten die gericht zijn op een grotere deelname van bewoners aan sport en recreatie, met name van hierin ondervertegenwoordigde groepen.

Toerisme en recreatie zijn van belang voor ontspanning en brede welvaart, onder andere door bij te dragen aan de regionale economie en de instandhouding/verbreding van het lokale voorzieningenniveau. Grote aantallen bezoekers die zich concentreren op 1 plek of in/nabij kwetsbare gebieden kunnen echter ook negatieve effecten hebben zoals bijvoorbeeld een verminderde bezoekerservaring, schade en verstoring van de natuur, milieubelasting en problemen rondom mobiliteit. De provincie wil dat toerisme en recreatie in balans zijn met de omgeving en streeft ernaar dat toerisme en recreatie per saldo een positieve bijdrage leveren aan het welzijn van de inwoners van Zuid-Holland. 

Beperken maatschappelijke kosten door bodemdaling
We zetten ons in om klimaatverandering tegen te gaan. We werken aan het verminderen van de CO2-uitstoot en bodemdaling in de Veenweidegebieden volgens de afspraken uit het Klimaatakkoord, onderdeel land en landgebruik. In veenweidegebieden moet 1 Mton CO2 worden bespaard in 2030. Het Zuid-Hollandse aandeel in de opgave wordt ingeschat op 21%, ofwel: 0,21 Mton.  We werken hierbij samen met agrariërs, mede-overheden en maatschappelijke partijen in de veenweidegebieden via een gebiedsgerichte aanpak in het kader van het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied. Hierbij zijn we ons ervan bewust dat de keuzes die we maken om bodemdaling te remmen, het watersysteem en landgebruik onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Ook is verdere kennisontwikkeling en beleidsvorming nodig. In overleg met de mede-overheden, maatschappelijke partijen, kennisinstituten en andere partijen werken we hieraan. 

Klimaatadaptatie
Ons klimaat verandert. Het wordt warmer, er is meer kans op een extreme regenbui, op een hittegolf en op een lange droge periode. De zeespiegel stijgt en als gevolg daarvan neemt de kans op een overstroming toe. Door lange droogte daalt de bodem. Zuid-Holland is kwetsbaar voor klimaatverandering door zijn ligging aan zee en door zijn lage ligging. De snelheid waarmee klimaatveranderingen zich manifesteren (extreme buien, droogte, hitte, zeespiegelstijging, bodemdaling) neemt nog altijd toe.
De provincie wil dat Zuid-Holland een fijne plek blijft om te werken, wonen en recreëren, ook als omstandigheden veranderen. Daarom nemen we nu maatregelen om ons voor te bereiden op klimaatopgaven als weersextremen (hitte, droogte, wateroverlast, overstromingen), zeespiegelstijging en bodemdaling. Samen met waterschappen, gemeenten en het Rijk zorgen we voor een klimaatbestendig en waterrobuust ingerichte provincie in 2050. Niet alleen om schade en overlast te beperken, maar ook vanuit onze ambitie te streven naar een gezonde, groene leefomgeving, een aantrekkelijk vestigingsklimaat, goede bereikbaarheid en een veerkrachtige innovatieve economie.
De inzet van de provincie is om de overgang naar een klimaatbestendige provincie onlosmakelijk onderdeel uit te laten maken van het gehele provinciale beleid en de praktijk. Klimaatadaptatie is een dwarsdoorsnijdend thema dat vele beleidsterreinen raakt. Denk aan infrastructuur, landbouwtransitie, natuur, stedelijke ontwikkeling, etc. Op al deze terreinen zet de provincie in op de bescherming van mensen, leefomgeving en economie, tegen de gevolgen van overstromingen en extreem weer. Bijvoorbeeld door het stimuleren van innovatieve oplossingen voor waterberging en voorkomen van hittestress in stedelijk gebied. Ook werken we aan een duurzame zoetwatervoorziening waarbij vraag en aanbod in balans zijn, en aan het voorbereiden van onze natuur en economie op de klimaatverandering.
De inzet van de provincie is tevens om bij ruimtelijke ontwikkelingen (nieuw of in bestaand bebouwd gebied) de betrokken partijen de risico’s als gevolg van de klimaatopgaven expliciet mee te laten wegen bij de locatiekeuze of inrichting van het gebied. Daarbij maken we in ieder geval gebruik van de uitkomsten van de klimaatstresstesten die overheden hebben uitgevoerd (volgens de afspraken uit het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie). Op die manier wordt bij nieuwe ruimtelijke projecten rekening gehouden met de impact van klimaatverandering en kan het risico op schade en slachtoffers voor zover dat redelijkerwijs haalbaar is, worden beperkt. Centraal vertrekpunt daarbij is dat we meer ruimte bieden aan het water, natuurlijke processen, en groen. Dit uitgangspunt draagt tevens bij aan andere opgaven als een gezonde leefomgeving, bescherming van de natuur en de verhoging van biodiversiteit.

Door beleid tijdig aan te passen, maken we tevens gebruik van kansen om adaptieve maatregelen mee te nemen in al geplande ruimtelijke projecten of ontwikkelingen, bijvoorbeeld op gebied van beheer en onderhoud van onze eigen bezittingen als gebouwen, wegen en infrastructuur. Hiermee kunnen we geld slimmer inzetten en besparen we kosten, beperken we schade en overlast, en geven we het goede voorbeeld.

De organisatie is volop in ontwikkeling van een lijnorganisatie naar een opgavegerichte organisatie. Dit vraagt onder andere iets van de bedrijfscultuur maar ook iets van de structuur. Cruciale aspecten in deze ontwikkeling betreffen onder andere de herstructurering van onze organisatorische aansturing en de herschikking van verantwoordelijkheden in de vorm van opgaven. Die aanpassingen hebben impact op onze organisatie, zijn omvangrijk en vragen tijd en inspanning.

Als provinciale organisatie zijn we een inclusieve werkgever en een representatieve afspiegeling van de Zuid-Hollandse maatschappij. Omdat we geloven dat ons beleid en onze uitvoering beter worden door verschillende perspectieven mee te nemen en het helpt als ons personeel een goede vertegenwoordiging is van onze inwoners. Racisme, antisemitisme, discriminatie en uitsluiting tolereren we niet.
We hebben oog voor een goed personeelsbeleid waarbij instroom, doorstroom en uitstroom van belang zijn, met daarbij inzet op behoud van de instroom van jonge medewerkers (trainees) en behoud van kennis en ervaring in de organisatie. We zetten in op een goede balans tussen jong en oud. We geven jonge talenten een kans om zich te ontwikkelen binnen de organisatie. We ontwikkelen beleid om bewustzijn over diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie te vergroten en zetten daar een passend instrumentarium voor in. Gegeven de krapte op de arbeidsmarkt wordt binnen een jaar een strategisch HR-beleid opgesteld, met inachtneming van de hierboven benoemde punten.

We zetten in op een doelgerichte en kostenbewuste organisatie. Het is belangrijk dat we in onze eigen organisatie voldoende kennis en capaciteit hebben om onze taken uit te voeren. We grijpen niet te snel naar tijdelijke teams en contracten maar erkennen dat een flexibele schil nodig is. Voor bijzonder gespecialiseerde kennis blijft inhuur noodzakelijk.
Uitbreiding van budget voor arbeidscapaciteit (inclusief inhuur) is in principe alleen mogelijk wanneer we nieuwe taken toebedeeld krijgen met bijbehorend budget of als (bij bestaand beleid) gekozen wordt voor een rol als overheid die minder materiële maar meer arbeidscapaciteit vergt.

Digitalisering verandert fundamenteel de wijze waarop onze samenleving functioneert en daarmee de wijze waarop wij onze provinciale doelen realiseren. Nieuwe processen, nieuwe mogelijkheden en nieuwe samenwerkingen ontstaan door intensief gebruik van data en snel veranderde technologische mogelijkheden. Wij zien duurzame informatievoorziening en digitalisering als middelen om onze ambities als provincie te bereiken waarbij inwoners en samenleving centraal staan. Digitalisering raakt namelijk elke taak die de provincie uitvoert en elke opgave waaraan zij werkt, zeker in de uitvoeringsfase.

We werken opgavegericht. Op deze manier is de organisatie beter in staat om te focussen op wat ‘buiten’ nodig is en daar flexibel op in te spelen. Deze manier van organiseren zorgt voor meer integraliteit in afwegingen en uitvoering. In 2025 evalueren wij deze aanpak.
We zetten in op de versterking van de kwaliteit van onze uitvoeringskracht. Opgave- en gebiedsgericht werken vraagt van de provincie een omgevingsbewuste houding met sturing op processen op locatie, participatie met inwoners en partners en een hoog verbindend vermogen. Onze partners willen dat wij met één mond spreken, en dat in ons handelen zorgvuldigheid in balans is met de benodigde snelheid. We communiceren begrijpelijk en toegankelijk met onze inwoners, maatschappelijke partners en ondernemers.

In onze inkoop en bedrijfsvoering zijn duurzaamheid, innovatie, sociale aspecten en circulariteit randvoorwaarden. Hiermee geven we als organisatie het goede voorbeeld van wat wij van onze inwoners, ondernemers en bedrijven in de provincie vragen.

Financiële spelregels: Weerbaar, wendbaar realistisch
Om onze doelen nu en in de toekomst te bereiken, nemen we maatregelen om onze weerbaarheid, wendbaarheid en uitvoeringskracht te vergroten. We zorgen voor realistische begrotingen. We hebben te maken met veel onzekerheden, zowel qua inkomsten als uitgaven. De uitdaging is om een begroting te realiseren die structureel en reëel in evenwicht is.

Daartoe hebben we een aantal financiële spelregels opgesteld:

1. We toetsen het huidige beleid, doelstellingen en uitvoering op aspecten als doelmatigheid en doeltreffendheid en onderzoeken welke verbeteringen daarin mogelijk zijn. Daarbij nemen we de impact van externe financieringsbronnen mee.
2. Als er onvoldoende structurele dekking is voor onze ambities zullen we concrete maatregelen nemen om in de toekomst (gefaseerd) de inkomsten te verhogen of onze eigen uitgaven te verminderen. Dit kan onder andere door een herziening van opcenten, leges, heffingen en bijdragen van derden. Vooruitlopend daarop wordt de motorrijtuigenbelasting vanaf jaartal 2026 verhoogd met 0,3 opcenten.
3. We zorgen dat helder wordt welk deel van het beleid en welke doelstellingen structureel van aard zijn en welk deel incidenteel. We geven de opdracht om in de komende periode een herijking te doen van het beleid om in beeld te brengen hoe vanaf 2026 het structurele beleid ook structureel gedekt kan worden.
4. Voor deze collegeperiode is een bedrag van 150 miljoen euro beschikbaar voor extra inzet op de maatschappelijke opgaven en ambities van dit college. De afgelopen maanden zijn er door de diverse beleidsambities claims ingediend. De besluitvorming hierover vindt binnenkort plaats.
5. Provinciale Staten hebben budgetrecht op de gehele begroting, en we realiseren ons dat het voor Statenleden soms lastig is om geld te reserveren in de begroting. We stellen daarom een financiële vrije ruimte beschikbaar voor Provinciale Staten waaruit breed gedragen stateninitiatieven betaald kunnen worden. De spelregels voor toewijzing van middelen werken we in overleg met Provinciale Staten uit.
6. Wanneer meerdere indicatoren - zoals de kapitaallasten en schuldquote - de signaleringswaarde dreigen te bereiken, gaan wij in gesprek met Provinciale Staten en komen wij met voorstellen om de indicatoren te beheersen. Bij beslissingen voor nieuwe investeringen voegen we de gevolgen voor de kapitaallasten en schuldquote toe.
7. We willen zo realistisch mogelijk begroten en houden in de planning rekening met de uitvoeringskracht van de organisatie en die van onze partners.
8. Om de uitvoerings- en plankracht te vergroten wordt momenteel onderzoek gedaan naar de realisatiekracht over de afgelopen jaren. De aanbevelingen en adviezen uit het onderzoek werken wij uit in een voorstel.
9. We onderzoeken de effectiviteit van onze subsidieregelingen en bekijken welke efficiency-voordelen daarbij mogelijk zijn.
10. Bij overschrijdingen hanteren we voor dekking de volgorde: eerst middelen binnen de doelstelling of ambitie, dan bestemmingsreserve en als laatste de middelen in de algemene reserve.
11. De gesloten systemen worden afgeschaft. Het college komt bij de begroting van 2025 met voorstellen om een zorgvuldige uitwerking op te stellen, met voldoende waarborging van beheer, onderhoud en vervanging.
12. Indexatiemiddelen die niet voor de opgaven nodig zijn, vallen vrij aan de algemene middelen.
13. Middelen die aan het eind van het jaar vrijvallen in het resultaat kunnen alleen beklemd worden als er een juridische en/of bestuurlijke verplichting op rust. In alle andere gevallen dient eerst het budget van het volgende jaar ingezet te worden voordat weer een beroep op de algemene middelen wordt gedaan. Structurele budgetten die elk jaar terugkeren kunnen aan het eind van het jaar in principe niet beklemd worden op het rekeningresultaat. De niet-beklemde middelen die aan het einde van het jaar niet zijn beklemd, vallen vrij aan de algemene middelen.
14. Waar zinvol en mogelijk wordt eerst gekeken naar extra medefinancieringsbronnen voordat een beroep wordt gedaan op de algemene middelen. Dit betekent ook dat we nadrukkelijk kijken naar de bijdragen die externe partijen en het Rijk kunnen leveren aan onze opgaven.
15. Wij nemen alleen extra taken aan vanuit het Rijk als de financiële randvoorwaarden daarvoor goed geregeld zijn. Voor de realisatie van de langjarige transitieopgaven is een Rijksbijdrage van minimaal € 10 mld nodig, onder andere uit de grote fondsen als het Nationaal Groeifonds, het Klimaat- en Transitiefonds en het Transitiefonds Landelijk Gebied en Natuur.
16. Een nuancering die hoort bij dit akkoord is dat bij de woordkeuze, zoals ondersteunen of stimuleren, ten aanzien van onze rol de inzet van instrumentarium en middelen nog niet is bepaald.

De biodiversiteit, de belangrijkste graadmeter voor de kwaliteit van de natuur, daalde de afgelopen decennia sterk. Om te zorgen voor een gunstige staat van instandhouding van de soorten en habitats in de provincie, is het hebben van voldoende natuur van goede kwaliteit een vereiste. Dit is niet alleen belangrijk voor de natuur zelf, maar ook om ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk te maken en om de bijdrage van natuur aan brede welvaart en leefbaarheid zeker te stellen. Het beschermen van biodiversiteit ligt vast in de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR). Om de gunstige staat te behalen, realiseren, beheren en beschermen van een robuust netwerk van natuurgebieden. Buiten deze natuurgebieden creëren we een aantrekkelijk landschap en steden waar, naast andere functies, ook ruimte is voor natuurwaarden. Tegelijkertijd hebben we aandacht voor gezond evenwicht in populaties van planten en dieren, waardoor ingrijpen soms nodig is.

Realisatie begrensde natuur
De provincie is wettelijk verantwoordelijk om specifieke soorten en habitats te beschermen en in de zogenoemde ‘gunstige staat van instandhouding’ te brengen volgens de EU Vogel- en Habitatrichtlijn. Realisatie van natuur is hiervoor een belangrijk middel, waarbij de provincie wil bereiken dat een robuust netwerk van natuurgebieden ontstaat, bestaande uit kerngebieden met verbindingszones daartussen.
De provincie wil dat de met het Rijk afgesproken hectaren in het Natuurpact, het Natuurnetwerk Nederland (NNN), vóór eind 2027 zijn gerealiseerd. Hier geven we invulling aan met uitvoeringsprogramma’s die per gebied zijn opgesteld. De nieuwe natuur richten we in door middel van zelfrealisatie of verwerving, in samenwerking met terreinbeherende organisaties, waterschappen, agrariërs, inwoners en ondernemers. Op deze manier werken we samen aan een samenhangend en verbindend netwerk van duurzaam behouden natuurgebieden, waardoor we populaties van planten en dieren duurzaam in stand kunnen houden.
Daarnaast realiseren we in het Buijtenland van Rhoon een natuur- en recreatiegebied van circa 600 ha. Het vastgestelde streefbeeld met hoogwaardige akkernatuur is in 2028 klaar.

Versterken natuur en landschapswaarden
Ook buiten de begrensde natuur willen we, in combinatie met andere functies, de natuur- en landschapswaarden versterken. Een belangrijke reden hiervoor is de biodiversiteit die sterk onder druk staat. Zo verdwijnen kwetsbare planten, neemt de diversiteit en biomassa van insecten af, is de trend in aantallen van veel vogelsoorten al jaren negatief en staat het onderwaterleven onder steeds grotere druk. Daarnaast is een gezonde (beleefbare) natuur belangrijk voor de mens en dragen we bij aan klimaatdoelen (CO2-vastlegging, waterberging, verminderen hittestress) en aan verbetering van de waterkwaliteit.

In 2024 willen we het volgende bereiken:

• Boerenlandvogels & Agrarisch natuurbeheer: met de acties vanuit het actieplan boerenlandvogels en het aanvalsplan grutto bijdragen aan het doel om de neerwaartse trend in aantallen van boerenlandvogels te keren.
• Bos en bomen: invulling geven aan de Motie de Spade de grond en de Motie Duurzaam Bos- en bomenbeleid en een start maken met de doelen voor bosuitbreiding zoals genoemd in het ZHPLG.  
• Groenblauwe dooradering: realisering van groenblauwe dooradering volgens het ZHPLG (10% in 2050 en 5% als tussendoel in 2030).
• Soortenbeleid: verder uitwerken en stimuleren icoonsoortenbeleid (en VHR-opgave buiten natuurgebieden), zodat we het leefgebied van soorten van kenmerkende landschapstypen in Zuid-Holland, ook buiten natuurgebieden versterken. Hiermee geven we invulling aan onze wettelijke taak om planten en dieren te beschermen. Als specifiek onderdeel hiervan bijenlandschappen uitbreiden naar nieuwe regio's op weg naar een provinciale dekking in 2030.
• LIFE IP All4Biodiversity: wegnemen van de drukfactoren rondom Natura2000-gebieden door een gebiedsgerichte aanpak met de stakeholders. Het 6-jarige programma eindigt in maart 2026 en maakt onderdeel uit van de aanpak van de Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Zo maakt de door All4Biodiversity ontwikkelde toolbox onderdeel uit van de basiskwaliteit natuur waarvan Deltaplan recent een rapport uitbracht.
• Overgangsgebieden: als mogelijk middel om efficiënt ZHPLG doelen te behalen, waaronder de instandhoudingsdoelen binnen de N2000-gebieden, door wegnemen van drukfactoren buiten de begrenzing. Zo dragen overgangsgebieden bij aan de VHR-doelen, maar bieden ook ruimte voor het treffen van maatregelen voor de andere ZHPLG-doelen.

Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied (ZHPLG)  
Gezien de opgaven op natuurherstel, water en bodem en duurzame landbouw introduceerde het Rijk het Nationaal Programma Landelijk gebied. Zij vroeg alle provincies om hier een provinciale aanpak voor te maken. Het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied (ZHPLG) is de volgende stap naar een duurzame toekomst voor het landelijk gebied. Het is een aanpak om te komen tot een landelijk gebied waar de kwaliteit van het water op orde is, waar flora en fauna kunnen voortbestaan, en dat een bijdrage levert aan de strijd tegen klimaatverandering. Het landelijk gebied biedt ook ruimte voor agrarische ondernemers met duurzame verdienmodellen.

De transitie van het landelijk gebied is noodzakelijk. In onze aanpak zijn we zorgvuldig en werken we in gezamenlijkheid en op een lerende manier naar de toekomst toe. In het ZHPLG nemen we bestaande doelen op het gebied van natuurherstel, water, klimaat en stikstof als uitgangspunt. De doelen op zich zijn niet nieuw en vloeien voort uit (inter)nationale verplichtingen, die vastliggen in wetgeving en bestuursakkoorden.

De kracht van het ZHPLG is de samenhangende aanpak, die toekomstbestendig en gebiedsgericht is. Samenhangend doordat we de doelen op gebied van water, natuur en klimaat in 1 keer aanpakken. Dit zodat partners en ondernemers, niet eerst voor het ene doel aan de slag hoeven, en dan voor het andere.
Tevens is het ZHPLG toekomstbestendig; we richten ons op de middellange termijn maar houden ook rekening met de uitdagingen in de verdere toekomst. De crux van het programma is dat we de doelen gebiedsgericht aanpakken. Een aantal doelen zal hiervoor nog regionaal concreet moeten worden. Zonder een zorgvuldige aanpak in de 3 kerngebieden Veenweiden, Zuid-Hollandse Delta en Kust en Duinen, maar ook in de 16 deelgebieden gaan we de doelen niet bereiken.
Dit vergt de komende jaren veel van ons. We hebben een actief gebiedsproces waarbij we alle partners, ondernemers, gemeenten, waterschappen en maatschappelijke organisaties nodig hebben.
We werken hiervoor met een programmatische gebiedsgerichte aanpak. Dit betekent dat we met gebiedspartners in fasen toewerken naar een steeds concretere invulling van de opgave: verkenning, planuitwerking en realisatie. We organiseren hiervoor onder andere keukentafelgesprekken, dialoogsessies in deelgebieden en we hebben regiegroepen op kerngebiedsniveau. Dit doen we langjarig en hierbij zijn we gebiedspartner en gebiedsautoriteit. Partner zijn we doordat we nauw samenwerken, en we geven daarnaast richting aan de te behalen doelen en zijn transparant over onze rol, taken en verantwoordelijkheden.
Daarnaast is het ZHPLG nauw verweven met de ontwikkeling van de ruimtelijke puzzel/Toekomstige Koers Zuid-Holland.

Met de aanpak in het landelijke gebied werken we toe naar toekomstbestendige landbouw, met aandacht voor natuurinclusiviteit, die bijdraagt aan beheer en behoud van onze karakteristieke landschappen en polders. Er blijft voldoende ruimte in onze provincie voorhanden als waarborging voor de landbouw als economische sector en de voedselzekerheid. De landbouw teelt gezond, duurzaam en betaalbaar voedsel voor iedereen. Dat is een landbouw met minder schadelijke uitstoot naar bodem, lucht en water.

De provincie wil de transitie landbouw versnellen voor alle landbouwsectoren en regio’s. Want in het veenweidegebied is de veehouder een drijvende kracht voor landschap en landgebruik. Een weidegebied met koeien en schapen tussen rijen met sloten, wordt door velen gezien als iconisch voor de Nederlandse identiteit. In stand houden van die identiteit kan alleen als de agrarisch ondernemers, die hier voor zorgdragen voldoende toekomstperspectief hebben om dit te blijven doen. En in het landschap van Zuid-Hollandse eilanden, maar ook in mindere mate in het Groene Hart, zorgen de boeren voor hoogproductieve en kwalitatief hoogstaande voedselgewassen.

Samen met de partners in het veld ontwikkelen wij nieuwe verdienmodellen en prestatie indicatoren die recht doen aan de dynamische transitie én perspectief bieden aan de agrariërs. Zo zetten we bijvoorbeeld in op experimenteerruimte om gefundeerd en geformaliseerd af te wijken van bestaand beleid en regelgeving en we houden rekening met diegene die hun bedrijf al verduurzaamd hebben

In 2024 beschrijven wij samen met de belanghebbenden de koers, die in de ZH-PLG kern- en deelgebieden perspectief biedt aan de agrarische sector. Het realiseren van de doelen vraagt om maatwerk, per gebied en ondernemer. De ondernemers in landbouw weten welke aanpak en maatregelen het beste bij hun bedrijf passen. Het is in eerste instantie aan een gebied om te bepalen welke maatregelen zij nemen om de doelen te bereiken. Daar zit de creativiteit, de innovatiekracht en de energie om tot oplossingen te komen die ook op draagvlak kunnen rekenen. We zorgen dat we optimaal kunnen meedoen in het proces van de ZH-PLG. Aandacht voor objectieve data en monitoring is een belangrijk aspect hierbij.

Daarnaast werken we verder uit hoe de transitie naar een toekomstbestendige landbouwsector met aandacht voor natuurinclusiviteit eruit gaat zien, ondermeer in relatie tot deze natuur, de waterbeschikbaarheid en -kwaliteit. Niet alles kan overal. Bij het stellen van kaders hoort inzicht in de verdienmodellen en effect van maatregelen op het verdienvermogen van de agrariërs en het toevoegen van aanvullende functies aan agrarische bedrijfsmodellen. Bijvoorbeeld het lokaal produceren van gezond voedsel voor de stad.

Ondertussen maken wij gebruik van de via de GLB beschikbare middelen om de brede plattelandsontwikkeling te stimuleren en werken we in 2024 toe naar kritische prestatie indicatoren voor in ieder geval ammoniak, waterkwaliteit en biodiversiteit.

Bij al deze activiteiten streven wij naar erkenning voor het initiatief en de kennis die agrariërs inbrengen. Zo werken we aan een Zuid-Holland waar lucht, water en bodem gezond zijn en waar voldoende toekomstperspectief door inkomenszekerheid en brede welvaart voor iedereen de basis is.

Zuid-Holland bestaat voor een zesde deel uit water. Dat water vervult een belangrijke rol in onze provincie. Om te leven maken we gebruik van drinkwater en ook onze industrie kan niet zonder (drink)water. We benutten het als irrigatiewater voor land- en tuinbouw en het is noodzakelijk voor onze natuurgebieden. Vaarwater in rivieren, meren en de zee is nodig voor transport. Voor recreatie hebben we zwem- en vaarwater nodig van een goede kwaliteit.
De provincie werkt daarom aan waterkwaliteit en waterbeschikbaarheid. Er kan sprake zijn van te weinig water, bijvoorbeeld door droogte, of juist te veel water. Daarom werkt de provincie aan het beschermen van Zuid-Holland tegen wateroverlast en overstromingen. Water en bodem zijn sturend en de provincie werkt toe naar een klimaatbestendige en waterrobuuste inrichting en watermanagement van onze leefomgeving.

De opgaven waterveiligheid en –overlast, waterkwaliteit en waterbeschikbaarheid worden steeds groter en urgenter. Dat komt onder andere door klimaatverandering, druk op de waterkwaliteit door verontreinigingen uit de landbouw, industrie en huishoudens, en de toenemende zoetwaterbehoefte door bijvoorbeeld bevolkingsgroei. Deze grote vraagstukken kan de provincie niet alleen oplossen. Het vereist gezamenlijke inzet van en samenwerking met verschillende overheden en andere organisaties, zoals het Rijk, waterschappen, gemeenten en stakeholders zoals drinkwaterbedrijven. Binnen de provincie Zuid-Holland moeten we samenwerken om de wateropgaven een stap verder te brengen, om zo ook andere provinciale opgaven te kunnen blijven realiseren. Denk aan woningbouw (voldoende drinkwater, waterveiligheid, droge voeten), land- en tuinbouw en industrie (beschikbaarheid van zoetwater/gietwater, waterveiligheid), het versterken van natuur en biodiversiteit (goede waterkwaliteit) of de energietransitie (innovaties als open bodem-energiesystemen hebben effect op grondwater). Daarnaast is water een ruimtevrager, denk aan ruimte voor waterberging (piekberging en het vasthouden van water) en het aanwijzen van grondwaterbeschermingsgebieden. Water is daarmee ook een belangrijk thema in het kader van ruimtelijke keuzes in onze provincie.

Voor waterveiligheid en –overlast zijn de wettelijke taken het goedkeuren van projectbesluiten van de waterschappen en het invulling geven aan de uitvoering van de EU-richtlijn Overstromingsrisico’s. De kaderstellende rol vullen we in door het aanwijzen en het vaststellen van een omgevingswaarde (norm) voor regionale waterkeringen in de omgevingsverordening en het vaststellen van een omgevingswaarde voor wateroverlast in de omgevingsverordening. De provincie werkt aan het (door)ontwikkelen van beleid voor waterveiligheid door invulling te geven aan meerlaagsveiligheid en het herijken van het beleid voor wateroverlast. Daarbij nemen we nieuwe inzichten mee in de afwegingen, zoals die uit het Nationaal Deltaprogramma.

Voor waterkwaliteit en –beschikbaarheid zijn in Europees verband specifieke afspraken gemaakt over hoe een duurzame bescherming van oppervlaktewater en grondwater gewaarborgd moet worden. De provincie onderhoudt grondwatermeetnetten waarmee we, in alle grondwaterlichamen, de grondwaterkwaliteit en -kwantiteit monitoren. De provincie heeft een actieve rol en verantwoordelijkheid bij het voldoen aan de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Het Regionaal Bestuurlijk Overleg Rijn-West is het platform waar wij met de partners in dit Stroomgebied beleid en inzet afstemmen, en de voortgang op maatregelen en doelbereik evalueren. Met het Rijk, waterschappen, gemeenten en stakeholders maken we nadere afspraken over het terugdringen van schadelijke stoffen en andere extra te nemen (inrichtings- en beheer)maatregelen om de doelen te realiseren. In het ZHPLG werken we in en met de gebieden aan de kortetermijndoelen voor de waterkwaliteit en middel-langetermijndoelen voor een toekomstbestendig watersysteem.

We streven naar brede welvaart door voorzieningen bereikbaar te maken, te zorgen dat iedereen toegang heeft tot mobiliteit, onze infrastructuur veilig is, en door bij te dragen aan de omschakeling van het gebruik van fossiele brandstoffen naar duurzame energie.  De nadruk ligt op nabijheid van wonen, werken en sociale en maatschappelijke voorzieningen (15-minuten-wijken) en op actieve, duurzame vormen van vervoer die weinig ruimte innemen, zoals lopen, fietsen en openbaar vervoer. We zorgen dat de druk op autowegen niet onnodig toeneemt en houden capaciteit vrij voor personen- en goederenvervoer waarvoor geen alternatief beschikbaar is. Voor de bereikbaarheid van het landelijk gebied blijft de auto van groot belang én moeten kleine kernen ook met openbaar vervoer toegankelijk blijven. Daarnaast willen we de uitstoot van schadelijke stoffen en de geluidsoverlast door mobiliteit verminderen. 
Het aantal dodelijke verkeersslachtoffers daalt niet meer en het aantal ernstig gewonden in het verkeer stijgt. Wij vinden ieder verkeersslachtoffer er één te veel. Om die reden omarmen we de landelijke ambitie van nul verkeersslachtoffers in 2050. De eerste stap is om de stijging van het aantal doden en ernstig gewonden de komende jaren om te buigen in een daling: elk jaar minder verkeersslachtoffers. We werken hier hard aan, samen met regionale partners. 

Een goed functionerende provinciale infrastructuur draagt bij aan de ambitie van een Bereikbaar Zuid-Holland, zodat iedereen in Zuid-Holland op een veilige, duurzame, snelle en makkelijke manier van huis naar werk, opleiding of vrijetijdsbesteding kan reizen. We hebben de wettelijke plicht onze fietspaden, bermen, wegen, vaarwegen, bruggen en sluizen, verkeerssystemen te beheren en te onderhouden. Met de bediencentrales en de Incident Coördinatie (IC)-desk zorgen we voor een vlotte afwikkeling van het verkeer, en zijn onze medewerkers ter plaatse om de hinder door calamiteiten en incidenten te minimaliseren.  
De provinciale infrastructuur functioneert goed wanneer deze beschikbaar en veilig te gebruiken is. Hiervoor moet de kwaliteit van de infrastructuur technisch en functioneel op orde zijn. Onderhoud vindt zo efficiënt en duurzaam mogelijk plaats, met zo min mogelijk last voor de (vaar-)weggebruiker en de omgeving. Met beheer zorgen we voor een vlotte en veilige afwikkeling van het verkeer. Hieronder valt het bedienen van bruggen en sluizen, toezicht en handhaving op de weg en het water- en incidentmanagement. Daarnaast kunnen we de infrastructuur benutten voor het realiseren van andere maatschappelijke doelstellingen. 
We dragen bij aan dit doel door te zorgen dat haar beheer en onderhoud op orde is en duurzaam wordt uitgevoerd.